नेपालका परम्परागत कुटानी पिसानी (जातो,ढिक्की,कोल,पानी घट्ट )



परिचय.......
नेपाका ग्रामीण भेगहरुमा विभिन्न प्रकारका अन्न तथा खाद्यपदार्थ हरुको कुटानी पिसानीको निम्ति विभिन्न प्रकारका यन्त्र साधनहरुको प्रयोग गरिन्छ। बिशेषत विद्युतशक्तको प्रयोग बिनै मानिशले आफै बल लगाएर तथा पानीको शक्तिको प्रयोग द्धारा कुटानी पिसानी गरिन्छ । प्रयजसो ग्रामिण भेगमा प्रचलित रहेका छन ।यस्ता प्रकारका यन्त्रहरु तथा साधनहरुलाइ निम्ननुसारको ब्याख्या गर्न सकिन्छ।।

१....जातो

नेपालको हिमाली तथा पहाडी भेगमा मकै ,कोदो, गहु, फापर ,तथा जौ पिस्नको निम्ति प्रयोग गरिने साधन जातो हो।जातो बिशेषत handle,  rotation body ,मानी र base body बाट बनेको हुन्छ । जातोको base body र rotation body ढुङ्गा बाट भनेको हुन्छ । मानी फलामको करिब 1cm ब्यास भएको हुन्छ र लम्बाई 15-20 cm को हुन्छ ।अबश्यकता अनुसार त्यसको size फरक पार्न सकिन्छ ।जातो को handle चाहिँ काठ को बनाइएको हुन्छ। यश प्रकारको साधनको base body को joint समतल हुन्छ ।खाद्यान्नहरु पिसन क्रममा उक्त joint मा पिधिन्छ rotating body को too मा प्वाल हुन्छ जसबाट खाद्यान्न राखिन्छ र handle ले rotation body लाई घुमाइ पिधिन्छ यसरी पिस्ने  प्रक्रिया खास गरेर friction force का कारणले नै हो। जातो द्धारा पिस्दा धेरै समयमा कम खाद्यान्न पिध्न सकिन्छ । अहिलेको समयमा ग्रामीण ग्रामीण भेग बाट बिस्तारै हट्ने क्रममा छ।।


२....ढिक्की 



यो पनि ग्रामीण भेगहरुमा गहु धान चामल आदि लाई कुट्नको लागि प्रयोग गरीने साधन हो । ढिक्की फलक्रम main body र side support बाट बनाइएको हुन्छ । यो मानिसको खुट्टा द्धारा चलाइने साधन हो। उत्तोलकको सिधाान्तमा आधारित रहेर यसले काम गर्दछ । यसको एका छेउमा load अर्को छेउमा बल र बिचमा फलक्रम हुन्छ । फलक्रम देखि बल सम्मको दुरि , फलक्रम देखि load सम्मको दुरिको तुलनामा अत्यन्तै कम हुन्छ । यसको प्रयोग द्धारा खाद्यान्न कुट्टदा खुट्टाले बल लगाइ main body लाई केही दुरिमा उठाइ स्वतन्त्र रूपमा छेडिन्छ यसको प्रभावले ओखलमा राखेको मुसलले ओखलमा रहेको प्वालमा सन्चित अन्नलाइ कुट्ने काम गर्दछ । प्रयजसो भिजेको चामल गहु आदिको खस्रो पिठो बनाउनकोलागि प्रयोग गरिन्छ। यो पनि ग्रामीण भेगमा अहिले सम्म प्रयोगमा छ।


३....कोल

बिशेषत उखु, निम्बु र तोरि लगाएत रसिला खाद्यान्न तथा फलफुलहरु लाई निचोरेर रस सकलन गर्नको । लागि प्रयोगमा ल्याइने साधन लाई कोल भनिन्छ।
साधारण प्रकारको कोल बाट रस उत्पादन गर्नको लागि main body मा खाल्डो पारिएको स्थानमा फलफूल तथा खाद्यान्न राखी फलक्रमको सहायतामा handle द्धारा बल लगाइन्छ । उक्त पदार्थ निचोरी निस्केको रसलाइ सकलन गर्नेको लागि बाल्टिन तथा अन्य भाडो लाई तल पट्टी रखिएको हुन्छ। प्रायःजसो अहिले समयमा पनि यसको  प्रयोग गरिन्छ।



४.....पानी घट्ट 

यो पनि नेपालको प्रयाजसो हिमाली भेगमा गहुँ,मकै,कोदो,फापर तथा अन्य अन्न तथा खाद्यान्न पिस्नको लागि प्रयोग गरिने साधन हो। विशेषत पानी घट्ट लाई घुमाउन को लागि नजिकैको खोला बाट कुलो बनाइ पानी ल्याइन्छ । करिब 2-3Cm को उचाई बाट पानीले घट्टको मदानी लाई हिर्काउछ र जसले गर्दा उक्त मदानी घुम्न थाल्द छ । यसरी मदानी सङ्गै जोडिएको जातो पनि घुम्न थाल्दछ। यसरी घुम्दा दुई वटा जातोको बिचमा रहेको खाद्यान्न पिधिइ धुलो धुलो पर्दछ र बाहिर पट्टी  वरिपरि खस्दछ। मदानीलाई हिर्काएको पानी पुन खोलामै जान्छ। खोला बाट ल्याइएको पानीलाई कुलोको अन्तिम बिन्दुमा pipe system बनाइएको हुन्छ । पानी घट्ट अहिलेको समयमा हिमाली भेगमा अत्यन्तै प्रयोगमा रहेको प्रविधि हो।।



Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

World population facts

Image
बिश्व जनसंख्या  क केहि  तथ्य हरु  1. बिश्वमा प्रत्येक मिनेटमा 273 जना को  जन्म हुन्छ। 2. बिश्वका  विकसित देशहरुमा प्रत्येक मिनेटमा 27 जना को जन्म हुन्छ। 3. बिश्वमका  बिकासोन्मुख देशमा  प्रत्येक मिनेटमा 246  को जन्म हुन्छ। 4. बिश्वमा बालबालिका को सङ्ख्या बिश्व को कुल जनसंख्या को २७% छ। 5. बिश्वमा वृद्ध बृध्दाको सङ्ख्या बिश्व को कुल जनसंख्या को 8% छ 6. सबै भन्दा धेरै बालबालिका भएको देश नाइज़ीरिया हो  भने सबै भन्दा धेरै वृद्ध बृध्दा भएको देश जापान हो। 7. सात अर्ब जनसंख्या भएको दिन 2011 Oct 31 हो 8. बिश्वमा अति कम विकसित देशहरुमा प्रतिदिन 1लाख 21हजार 730 जनाको मृत्यु हुन्छ। 9. बिश्वमा विकसित देशहरूमा प्रति बर्ष 1,23,28,000 जना को   मृत्यु हुन्छ। 10.बिश्वमा प्रत्येक मिनेटमा 108 जनाको मृत्यु हुन्छ। 11. बिश्वमको  प्राकृतिक वृद्धिदर 8,65,81,000 12. विकसित देशहरुमा  नबजात शिशु मृत्यु दर प्रती मिनेट 10जना छ। 13.बिश्वमा नबजात शिशु मृत्यु दर 55,07,000 जना छ 14. बिश्वमा कम प्रजनन भएको देश ताइवान हो 16.बिश्वमा बढी प्...
Read more

Most Beautiful Birds in the world] संसारका सबैभन्दा सुन्दर चराहरु

Image
मान्छेले यस धर्तीमा धेरै आश्चर्य जनक र सुन्दर चिज बनाएको छ।  जसलाई देखेर हामी अचम्म र धेरै खुसि हुन्छौ। तर प्रकृति द्वारा रचिएका हरेक  रचनाहरु  त आफैमा अनोखा छन्  प्रक्र्ती द्वारा रचिएका  सुन्दर रचना हरु मध्य का  एक हुन्  चारा चुरुङ्गि हरु. दुनिया भरिमा 1000  भन्दा बढी प्रकारका  चराचुरुंगी  हरु पाइन्छन। ति  मध्यका केहि सुन्दर चरा हरुका बारेमा आज हामि कुरा गर्ने छौ। 1.  ATLANTIC PUFFIN  यो क्याट चार कुनै खेलौना जस्तै देखिन्छ ATLANTIC PUFFIN को  सुन्दर चुचुरो का कारण सबै लै मन्त्र  मोग्ध  गर्न सक्छ। यस चराको रहन सहन जीवन शैली का कारण यसलाई समुन्द्री चरा पनि भनिन्छ यिनी हरु पानीमा गहिरो छलाङ्ग लगाउनु क साथै हावा मा उड्ने क्षमत  कमल को हुन्छ।  ATLANTIC PUFFIN  को आयु 20 बर्ष भन्दा बढी हुन्छ। 2 .  WOOD DUCK  WOOD DUCK NORTH अमेरिका को जङ्गल मा ओसिलो  ठाउँ मा रहन्छ। WOOD DUCK दुनियाका सुन्दर चार हरु मध्यको एक हो WOOD DUCK आफ्नो कलर फुल शरीर क कारण चर्चामा मा छ WOOD DUC...
Read more